Những Bài Học Năm Đầu Tiên Dưới Cương Vị Nhà Đầu Tư cá Nhân
Rui Ma là nhà đầu tư cá nhân (VP) của 500 Startups, cho Greater China. Cô đam mê edutech (công nghệ hóa giáo dục). Twitter @Ruima Một trong ...
https://matranso.blogspot.com/2014/10/nhung-bai-hoc-nam-au-tien-duoi-cuong-vi.html
Rui Ma là nhà đầu tư cá nhân (VP) của 500 Startups, cho Greater China. Cô đam mê edutech (công nghệ hóa giáo dục). Twitter @Ruima Một trong những quyết định sáng suốt nhất của đời mình là vào đầu năm 2013, tôi tham gia đầu tư vào công nghệ giai đoạn đầu, với vai trò là đối tác đầu tư mạo hiểm cho Greater China trong dự án 500 Startups, một tổ chức accelerator và seedfund. Tôi không mấy xa lạ với những doanh nghiệp công nghệ, nhưng trong cương vị mới, tôi chịu trách nhiệm cho toàn khu vực bao gồm Trung Quốc, Đài Loan và Hong Kong và phải tìm hiểu cặn kẽ về đầu tư giai đoạn đầu cho những công ty có tiềm năng đem lại lợi nhuận, đồng thời, tôi còn phải gây vốn, tham gia và tổ chức các sự kiện cộng đồng. Tất cả những trách nhiệm này là một thách thức lớn và đây là vài bài học tôi rút ra được:
Hãy đến lập nghiệp ở Bắc Kinh .
Theo báo cáo năm 2012 từ Cyzone về các khoản đầu tư cá nhân (miễn phí cho bản tóm tắt, trả phí 500 nhân dân tệ cho bản báo cáo chi tiết), Bắc Kinh đã nhận được nguồn đầu tư nhiều hơn gấp đôi so với Thượng Hải (Bắc Kinh: 21%, Thượng Hải: 9%), xếp hạng thứ ba sau Sơn Đông. Nếu không dành thời gian tìm hiểu và đánh giá các công ty game, bạn sẽ thấy rằng Bắc Kinh sôi động hơn Thượng Hải gấp 3 đến 5 lần.
Phân tích chi tiết hơn, Bắc Kinh kết hợp tất cả các xu hướng công nghệ mới nhất, trong khi Thượng Hải thì chủ yếu tập trung vào phần xây dựng nội dung sao cho phù hợp với người tiêu dùng hay sử dụng các phương tiện truyền thông xen lẫn với quảng cáo. Hàng Châu (nổi tiếng với Alibaba) là lãnh địa thương mại điện tử của Trung Quốc; Thâm Quyến là sự kết hợp giữa thương mại điện tử, game và một số khởi nghiệp chuyên về phần cứng và phần mềm; phần còn lại của Trung Quốc, tập trung vào game hoặc cung cấp dịch vụ gia công phần mềm, hay gia công game, đúng như những gì giới khởi nghiệp tại incubator lớn nhất Trung Quốc đã nhận định.
Bắc Kinh không thiếu nhân tài , bởi lẽ ở đây tồn tại một hệ sinh thái đã trải qua nhiều thế hệ sáng lập thành công và các nhân viên gạo cội. Hơn nữa, người dân sống ở Trung Quốc đại lục lâu năm hiểu rằng nếu bạn đang tìm kiếm nhân viên với một vài năm kinh nghiệm thì những người này chủ yếu là đã lập gia đình và có con, kho đó, việc di chuyển đến các thành phố khác sẽ rất tốn kém và không thuận tiện. Tôi dành khá nhiều thời gian để du ngoạn, nhưng đó là bởi vì tôi đã sống ở thành phố này được 4 năm rưỡi rồi. Nếu bạn là “lính mới” đến Trung Quốc, hãy đến Bắc Kinh.
Trung Quốc là một accelerator khổng lồ – nơi sản sinh các accelerator khác.
Một quốc gia với GDP tăng gấp năm lần trong ba mươi năm đã khá sành sỏi nghệ thuật tăng trưởng theo cấp số nhân. Trích dẫn kế hoạch xây dựng x-lab thuộc Đại học Thanh Hoa – một chương trình accelerator ra mắt vào tháng 4 năm 2013, x-lab sẽ mở rộng từ 100 mét vuông đến 500 mét vuông trong vòng một năm (đã đạt được mục tiêu), và đến 5.000 mét vuông (tương đương với 50,000 feet vuông) trong vòng ba năm . Vào tháng Mười, tôi có dịp trò chuyện cùng một trong những cố vấn tại đây, họ cho biết đã có hơn 80 nhóm tham gia chương trình.
Trường hợp tương tự diễn ra lại thung lũng Virtue Inno, một chương trình accelerator liên kết với Thanh Hoa nằm ngay bên dưới Innovation Works, với hy vọng sẽ đầu tư vào 500 startups trong vòng ba năm (rất tình cờ, nó cùng thời điểm với chương trình của tôi). Những “quán cà phê startup”, như Cheku và 3W ở Bắc Kinh, kết hợp không gian làm việc mở với tổ chức sự kiện khởi nghiệp, đang mọc lên như nấm trên cả nước.
Nhóm “China Startup Cafes” trên Wechat của tôi bắt đầu chỉ với vài chục nhưng giờ đã lên đến 285 thành viên. Thậm chí những thành phố hạng ba của Trung Quốc mà tôi chưa bao giờ nghe đến tên cũng bắt đầu xuất hiện những quán cà phê dành cho khởi nghiệp. Theo ý kiến của tôi, với vai trò là một nhà đầu tư, đây là một mô hình kinh doanh đầy khiếm khuyết (startup không thể thành công nhờ bán những ly ca phê giá rẻ, trong khi giá vốn cà phê ở Trung Quốc lại không rẻ chút nào), nhưng chúng lại phát triển rầm rộ vì nhận được nguồn hỗ trợ từ chính phủ. Điều này dẫn đến điểm tiếp theo mà tôi muốn đề cập:
Chính phủ đang rất hết lòng
Chính phủ Trung Quốc trước giờ ưu ái ngành công nghệ cao – với những nỗ lực nhằm thúc đẩy đổi mới của nhà nước- hiện đang đầu tư rầm rộ vào lĩnh vực này. Có lẽ đây là giải pháp cho tỷ lệ thất nghiệp ngày càng tăng cao của sinh viên mới tốt nghiệp đại học (số liệu thống kê chính thức tỉ lệ thất nghiệp cho thanh thiếu niên ở độ tuổi từ 16-19 là 17,5% trong năm 2011). Cho dù nguyên nhân là gì thì kết quả là có rất nhiều nơi đang cung cấp nguồn vốn, vốn chủ sở hữu, không gian làm việc mở, khu công nghiệp, trung tâm sáng tạo đổi mới, vườn ươm cho sinh viên đại học, hay vườn ươm dành cho những đối tượng đã bỏ đi và quay lại.
Bất kỳ doanh nhân khởi nghiệp nào, nói chung nếu họ không quá lười biếng và có đủ kiên nhẫn để vượt qua nhiều vòng loại, sẽ dễ dàng nhận được khoản tài trợ với trị giá $ 10,000 – $ 30,000, một số nhà tài trợ sẽ hoàn lại tiền sau khi khởi nghiệp có bảng công bố chi tiêu, nhưng một số có thể đưa tiền ngay. Việc chính phủ hỗ trợ khởi nghiệp không chỉ làm lợi cho startups, mà cả cho những nhà đầu tư. Theo tôi được biết, có ít nhất một nhà đầu tư địa phương đã nhận được 1,296 nhân dân tệ (khoảng 200 USD) từ chính phủ Thượng Hải cho các sinh viên tập sự mà họ thuê làm thời vụ.
Ngoài ra, tôi còn biết ít nhất một accelerator , sau vài phi vụ kinh doanh khá mờ nhạt đã lén lút thay đổi mô hình để trở thành “cố vấn tài chính” nhằm giúp startups tìm kiếm vốn, lấy phí giới thiệu từ việc giúp đỡ huy động vốn và tận dụng mối quan hệ mật thiết với các cơ quan chức năng để đơn vị startup được “đề cử” nhận vốn đầu tư nhanh hơn. Tôi không trông mong vào những nguồn quỹ này bởi vì những yếu tố nòng cốt như KPI thường được đánh giá dựa trên những yếu tố không liên quan chẳng hạn như số lượng bằng sáng chế, bằng tiến sĩ hay số lượng chuyên gia từ Học viện Khoa học Trung Quốc. Tuy nhiên, những con số này khá quan trọng trong việc định vị hướng đi, ngành công nghiệp mà chính phủ đang hướng đến chẳng hạn như: sau cơn sốt điện toán đám mây năm 2011/12, hai trong những xu hướng nổi trội cho năm 2013 là tài chính trực tuyến và thiết bị mang bên mình..
Đầu tư đơn lẻ là chuyện thường thấy.
Trong khi hợp tác đầu tư quá phổ biến tại Hoa Kỳ đến mức nó được thể chế hóa, thì việc này lại hoàn toàn xa lạ ở Trung Quốc. Trong một bữa ăn tối với các nhà đầu tư cá nhân tháng trước tại Thượng Hải, tôi là người đại diện “xuyên quốc gia” duy nhất, khi ấy, người tổ chức hỏi hàng chục nhà đầu tư cá nhân liệu họ có cùng nhau đầu tư vào một startup hay không thì câu trả lời hoàn toàn là không.
Tôi rất ngạc nhiên về điều này vì có rất nhiều người có cùng mục tiêu đầu tư và ở cùng một nơi (tất cả đều ở Thượng Hải, đầu tư chủ yếu vào mảng Internet di động, tập trung vào mạng xã hội, và một số ít tập trung vào mảng sức khỏe số). Sự thật là những nhà đầu tư cá nhân chỉ mới chính thức tham gia vào thị trường Trung Quốc khoảng 2-3 năm trơ lại đây, và vốn đầu tư cho mỗi vòng cũng thấp hơn so với mức chuẩn (thường là 2-3 triệu nhân dân tệ hoặc ít hơn $ 600,000” cho vòng seedfund). Trong thị trường non trẻ này, nhà đầu tư có lợi thế hơn vì các doanh nghiệp chủ yếu còn thiếu kinh nghiệm và chưa hiểu biết đủ về quá trình sàng lọc nhà đầu tư có chuyên môn cao để giúp gia tăng giá trị cho doanh nghiệp.
Nguyên nhân là do sự mất cân đối giữa cung và cầu (26.000 startup với 750 nhà đầu tư cá nhân). Điều này thường dẫn đến các vòng gọi vốn mà chỉ có một hoặc hai nhà đầu tư tham gia, trong khi số nhà đầu tư tại Hoa Kỳ cho một vòg gọi vốn có thể lên đến con số có hai chữ số). Nhận định sắp nêu ra có thể bị sai lệch bởi tôi đã quen với mô hình kinh doanh khá thân thiện của 500 Startup, nhưng tôi nghĩ rằng tình hình hiện tại sẽ không tốt cho các startup vì những lời khuyên hay quan điểm nhận được từ nhà đầu tư là rất hạn chế.
Trung Quốc đang theo dõi bạn.
Bất cứ ai nghĩ rằng người Trung Quốc đợi sản phẩm có mặt tại thị trường Trung Quốc rồi mới sao chép, thì họ đang mắc sai lầm nghiêm trọng. Trung Quốc sao chép sản phẩm trước khi chúng du nhập vào Trung Quốc từ rất lâu, thường là ngay sau khi họ nghe về sản phẩm – khi sản phẩm mới được ra mắt, khi sản phẩm có người sử dụng, hay khi sản phẩm chỉ mới qua một vòng gọi vốn. Sản phẩm sẽ bị sao chép bởi vì số lượng thông tin du nhập vào Trung Quốc vượt xa số lượng thông tin rò rỉ ra ngoài.
Trung Quốc giống như một miếng mút – nó chờ đợi để hấp thụ những ý tưởng kinh doanh hoàn hảo nhất trên toàn thế giới, đặc biệt là từ Thung Lũng Silicon. Các trang web tương đối mới về tin tức công nghệ chuyên dụng như 36Kr, Huxiu, ifanr,iheima, cũng như trang web đã tồn tại khá lâu như CSDN thường xuyên đăng tin gốc cũng như dịch một lượng bài viết rất lớn từ nước ngoài. Trên thức tế, tôi còn nhớ rất nhiều lần mình đọc tin với bản dịch tiếng Trung trước khi đọc được bản tin gốc tiếng anh (nhờ Wechat public account đấy! Tốc độ lấy tin tức ở Trung Quốc nhanh đến mức chóng mặt.
Vì vậy, nếu bạn là một doanh nghiệp ở một nước phát triển và bạn dính vào một vụ tai tiếng (đặc biệt nó liên quan đến báo giới), hãy tin chắc rằng chúng đang được bàn tán ở Trung Quốc, và có nhiều khả năng nó sẽ được mổ sẻ và thêm bớt để phù hợp với thị hiếu người đọc. Hầu hết người ta sẽ nhận ra phiên bản copy của các sản phẩm và hầu hết chúng sẽ không tồn tại được, nhưng một số ít, chẳng hạn như Uber lookalike, thì vẫn tồn tại và phát triển.
Và Trung Quốc đang tìm đến bạn
Bên cạnh việc theo dõi, các nhà đầu tư và doanh nhân Trung Quốc còn đi nước ngoài thường xuyên. Innospring là incubator xuyên quốc gia Trung Quốc – Hoa Kỳ đầu tiên. Innovation Works đã có mặt tại San Francisco, Cheku Cafe có cửa hàng ở khu vực Bay Area và GMIC Silicon Valley đang thu hút vài nghìn người tham dự mỗi năm. Các doanh nghiệp và nhà đầu tư Trung Quốc thường xuyên đi nước ngoài. Họ đi thành từng nhóm (chủ yếu đến Thung Lũng) để tìm hiểu và kết nối.
Trong khi tôi ra nước ngoài rất nhiều lần vì trụ sở chính nơi tôi làm việc là Mountain View – khung cảnh đẹp như tranh vẽ, nơi tổ chức sự kiện lý tưởng, là địa điểm mà nếu bạn không đến sẽ hối tiếc – vẫn đang có rất nhiều doanh nghiệp ra nước ngoài vào mỗi quý. Những chuyến đi này đã trở thành mô hình kinh doanh đối với một số nhóm nhà đầu tư cá nhân, họ quảng bá việc này như là một lợi ích quan trọng cho các thành viên trong nhóm. Cách đây một năm, một số nhà đầu tư thường xuyên đến Hoa Kỳ đã có một chiến dịch nhằm mục đích khởi động phong trào này trên Wechat, được tổ chức bởi PreAngel để kêu gọi cộng đồng cam kết đóng góp $100,000 cho một ngôi nhà ở South Bay (với các tiện ích công nghệ hiện đại nhất và thêm vào đó là ô tô Tesla).
So sánh một cách khách quan với giá nhà ở Bắc Kinh, thì ngôi nhà với ba bốn phòng ngủ này là một món hời. Căn hộ này được vận hành theo hình thức “sở hữu kỳ nghỉ”, được thuê bởi Airbnb, lợi nhuận phát sinh sẽ được trả cho nhà đầu tư như cổ tức. Tôi không biết ý tưởng đócó trụ nổi hay không, và tôi hoài nghi về giá trị thực sự của những “tour du lịch” này, nhưng thiết nghĩ, nếu tôi không được sinh ra ở Trung Quốc, và được nuôi dưỡng ở Thung lũng Silicon như một “công chúa”, cũng có thể tôi cũng làm điều tương tự. Tôi biết bạn đang nghĩ gì – “Những nhận xét đáng giá đấy, nhưng những điều này có khiến bạn trở thành một nhà đầu tư giỏi không?” Tôi thích nghĩ như thế. Tôi sẽ không tiết lộ bất kỳ thông tin bảo mật hay nhạy cảm nào, nhưng tôi sẽ rất vui để chia sẻ rằng năm nay có thể được coi là một năm thành công của tôi.
Tôi đã hai lần gây vốn thành công ở Series A, tôi đã không mong đợi nhiều đến thế, và theo tôi được biết thì sẽ không có sự cố nào xảy ra. Tôi dành phần lớn thời gian ở Bắc Kinh, nhưng thường xuyên đến Thượng Hải, Thâm Quyến, Hong Kong và Đài Bắc. Tôi vẫn quan sát những accelerators đang mọc lên, và tôi biết mô hình này (và do đó tôi biết kết quả) sẽ rất khác với những gì tôi thấy ở 500 Startups ở California (và Mexico), và vì vậy tôi hỗ trợ tư vấn cho các cấp quản lý accelerator và các công ty. Thỉnh thoảng, tôi vẫn liên hệ trực tiếp với các cơ quan chính phủ, mặc dù, tôi chủ yếu hưởng lợi một cách gián tiếp hệ quả từ các chính sách dành cho startup, chẳng hạn như không gian sự kiện miễn phí và thù lao cho dịch vụ miễn phí mà tôi cung cấp.
Tôi dành nhiều thời gian truyền đạt cho các doanh nghiệp về tầm quan trọng của việc kết hợp hiệu quả một nhóm nhà đầu tư cá nhân để đem lại giá trị. Hy vọng rằng ý tưởng này sẽ sớm được thực hiện. Tôi sẽ xem xét nghiêm túc những sản phẩm nhái tinh vi và có đầu tư nhưng nói chung tôi tìm kiếm cơ hội ở những mô hình kinh doanh ít hấp dẫn hơn, xuyên quốc gia (những doanh nghiệp mà chúng tôi có thể thêm vào những giá trị khác biệt), và quản lý vốn hiệu quả, ví dụ như doanh nghiệp chuyên dịch vụ logistics, hay dịch vụ giữ người.
Tôi cố gắng giúp đỡ các” nhóm du lịch học tập” được đề cập ở trên tại Thung lũng Silicon theo cách tốt nhất có thể, tôi luôn online trên WeChat, nơi có nhiều groupchats từ nhà đầu tư (nhiều nhất là từ 50 đến 250 thành viên được tuyển chọn gắt gao) và những tài khoản về công nghệ truyền thông công cộng cực kì hữu ích, có cả nguồn thông tin mang đậm chất hệ sinh thái mở, đang phát triển mạnh mẽ tại Hoa Kỳ. Và trong một năm nữa, tôi hy vọng sẽ có thêm một vài startup danh mục đầu tư của mình, và có nhiều bài học hơn để chia sẻ với các bạn.
Hãy đến lập nghiệp ở Bắc Kinh .
Theo báo cáo năm 2012 từ Cyzone về các khoản đầu tư cá nhân (miễn phí cho bản tóm tắt, trả phí 500 nhân dân tệ cho bản báo cáo chi tiết), Bắc Kinh đã nhận được nguồn đầu tư nhiều hơn gấp đôi so với Thượng Hải (Bắc Kinh: 21%, Thượng Hải: 9%), xếp hạng thứ ba sau Sơn Đông. Nếu không dành thời gian tìm hiểu và đánh giá các công ty game, bạn sẽ thấy rằng Bắc Kinh sôi động hơn Thượng Hải gấp 3 đến 5 lần.
Phân tích chi tiết hơn, Bắc Kinh kết hợp tất cả các xu hướng công nghệ mới nhất, trong khi Thượng Hải thì chủ yếu tập trung vào phần xây dựng nội dung sao cho phù hợp với người tiêu dùng hay sử dụng các phương tiện truyền thông xen lẫn với quảng cáo. Hàng Châu (nổi tiếng với Alibaba) là lãnh địa thương mại điện tử của Trung Quốc; Thâm Quyến là sự kết hợp giữa thương mại điện tử, game và một số khởi nghiệp chuyên về phần cứng và phần mềm; phần còn lại của Trung Quốc, tập trung vào game hoặc cung cấp dịch vụ gia công phần mềm, hay gia công game, đúng như những gì giới khởi nghiệp tại incubator lớn nhất Trung Quốc đã nhận định.
Bắc Kinh không thiếu nhân tài , bởi lẽ ở đây tồn tại một hệ sinh thái đã trải qua nhiều thế hệ sáng lập thành công và các nhân viên gạo cội. Hơn nữa, người dân sống ở Trung Quốc đại lục lâu năm hiểu rằng nếu bạn đang tìm kiếm nhân viên với một vài năm kinh nghiệm thì những người này chủ yếu là đã lập gia đình và có con, kho đó, việc di chuyển đến các thành phố khác sẽ rất tốn kém và không thuận tiện. Tôi dành khá nhiều thời gian để du ngoạn, nhưng đó là bởi vì tôi đã sống ở thành phố này được 4 năm rưỡi rồi. Nếu bạn là “lính mới” đến Trung Quốc, hãy đến Bắc Kinh.
Trung Quốc là một accelerator khổng lồ – nơi sản sinh các accelerator khác.
Một quốc gia với GDP tăng gấp năm lần trong ba mươi năm đã khá sành sỏi nghệ thuật tăng trưởng theo cấp số nhân. Trích dẫn kế hoạch xây dựng x-lab thuộc Đại học Thanh Hoa – một chương trình accelerator ra mắt vào tháng 4 năm 2013, x-lab sẽ mở rộng từ 100 mét vuông đến 500 mét vuông trong vòng một năm (đã đạt được mục tiêu), và đến 5.000 mét vuông (tương đương với 50,000 feet vuông) trong vòng ba năm . Vào tháng Mười, tôi có dịp trò chuyện cùng một trong những cố vấn tại đây, họ cho biết đã có hơn 80 nhóm tham gia chương trình.
Trường hợp tương tự diễn ra lại thung lũng Virtue Inno, một chương trình accelerator liên kết với Thanh Hoa nằm ngay bên dưới Innovation Works, với hy vọng sẽ đầu tư vào 500 startups trong vòng ba năm (rất tình cờ, nó cùng thời điểm với chương trình của tôi). Những “quán cà phê startup”, như Cheku và 3W ở Bắc Kinh, kết hợp không gian làm việc mở với tổ chức sự kiện khởi nghiệp, đang mọc lên như nấm trên cả nước.
Nhóm “China Startup Cafes” trên Wechat của tôi bắt đầu chỉ với vài chục nhưng giờ đã lên đến 285 thành viên. Thậm chí những thành phố hạng ba của Trung Quốc mà tôi chưa bao giờ nghe đến tên cũng bắt đầu xuất hiện những quán cà phê dành cho khởi nghiệp. Theo ý kiến của tôi, với vai trò là một nhà đầu tư, đây là một mô hình kinh doanh đầy khiếm khuyết (startup không thể thành công nhờ bán những ly ca phê giá rẻ, trong khi giá vốn cà phê ở Trung Quốc lại không rẻ chút nào), nhưng chúng lại phát triển rầm rộ vì nhận được nguồn hỗ trợ từ chính phủ. Điều này dẫn đến điểm tiếp theo mà tôi muốn đề cập:
Chính phủ đang rất hết lòng
Chính phủ Trung Quốc trước giờ ưu ái ngành công nghệ cao – với những nỗ lực nhằm thúc đẩy đổi mới của nhà nước- hiện đang đầu tư rầm rộ vào lĩnh vực này. Có lẽ đây là giải pháp cho tỷ lệ thất nghiệp ngày càng tăng cao của sinh viên mới tốt nghiệp đại học (số liệu thống kê chính thức tỉ lệ thất nghiệp cho thanh thiếu niên ở độ tuổi từ 16-19 là 17,5% trong năm 2011). Cho dù nguyên nhân là gì thì kết quả là có rất nhiều nơi đang cung cấp nguồn vốn, vốn chủ sở hữu, không gian làm việc mở, khu công nghiệp, trung tâm sáng tạo đổi mới, vườn ươm cho sinh viên đại học, hay vườn ươm dành cho những đối tượng đã bỏ đi và quay lại.
Bất kỳ doanh nhân khởi nghiệp nào, nói chung nếu họ không quá lười biếng và có đủ kiên nhẫn để vượt qua nhiều vòng loại, sẽ dễ dàng nhận được khoản tài trợ với trị giá $ 10,000 – $ 30,000, một số nhà tài trợ sẽ hoàn lại tiền sau khi khởi nghiệp có bảng công bố chi tiêu, nhưng một số có thể đưa tiền ngay. Việc chính phủ hỗ trợ khởi nghiệp không chỉ làm lợi cho startups, mà cả cho những nhà đầu tư. Theo tôi được biết, có ít nhất một nhà đầu tư địa phương đã nhận được 1,296 nhân dân tệ (khoảng 200 USD) từ chính phủ Thượng Hải cho các sinh viên tập sự mà họ thuê làm thời vụ.
Ngoài ra, tôi còn biết ít nhất một accelerator , sau vài phi vụ kinh doanh khá mờ nhạt đã lén lút thay đổi mô hình để trở thành “cố vấn tài chính” nhằm giúp startups tìm kiếm vốn, lấy phí giới thiệu từ việc giúp đỡ huy động vốn và tận dụng mối quan hệ mật thiết với các cơ quan chức năng để đơn vị startup được “đề cử” nhận vốn đầu tư nhanh hơn. Tôi không trông mong vào những nguồn quỹ này bởi vì những yếu tố nòng cốt như KPI thường được đánh giá dựa trên những yếu tố không liên quan chẳng hạn như số lượng bằng sáng chế, bằng tiến sĩ hay số lượng chuyên gia từ Học viện Khoa học Trung Quốc. Tuy nhiên, những con số này khá quan trọng trong việc định vị hướng đi, ngành công nghiệp mà chính phủ đang hướng đến chẳng hạn như: sau cơn sốt điện toán đám mây năm 2011/12, hai trong những xu hướng nổi trội cho năm 2013 là tài chính trực tuyến và thiết bị mang bên mình..
Đầu tư đơn lẻ là chuyện thường thấy.
Trong khi hợp tác đầu tư quá phổ biến tại Hoa Kỳ đến mức nó được thể chế hóa, thì việc này lại hoàn toàn xa lạ ở Trung Quốc. Trong một bữa ăn tối với các nhà đầu tư cá nhân tháng trước tại Thượng Hải, tôi là người đại diện “xuyên quốc gia” duy nhất, khi ấy, người tổ chức hỏi hàng chục nhà đầu tư cá nhân liệu họ có cùng nhau đầu tư vào một startup hay không thì câu trả lời hoàn toàn là không.
Tôi rất ngạc nhiên về điều này vì có rất nhiều người có cùng mục tiêu đầu tư và ở cùng một nơi (tất cả đều ở Thượng Hải, đầu tư chủ yếu vào mảng Internet di động, tập trung vào mạng xã hội, và một số ít tập trung vào mảng sức khỏe số). Sự thật là những nhà đầu tư cá nhân chỉ mới chính thức tham gia vào thị trường Trung Quốc khoảng 2-3 năm trơ lại đây, và vốn đầu tư cho mỗi vòng cũng thấp hơn so với mức chuẩn (thường là 2-3 triệu nhân dân tệ hoặc ít hơn $ 600,000” cho vòng seedfund). Trong thị trường non trẻ này, nhà đầu tư có lợi thế hơn vì các doanh nghiệp chủ yếu còn thiếu kinh nghiệm và chưa hiểu biết đủ về quá trình sàng lọc nhà đầu tư có chuyên môn cao để giúp gia tăng giá trị cho doanh nghiệp.
Nguyên nhân là do sự mất cân đối giữa cung và cầu (26.000 startup với 750 nhà đầu tư cá nhân). Điều này thường dẫn đến các vòng gọi vốn mà chỉ có một hoặc hai nhà đầu tư tham gia, trong khi số nhà đầu tư tại Hoa Kỳ cho một vòg gọi vốn có thể lên đến con số có hai chữ số). Nhận định sắp nêu ra có thể bị sai lệch bởi tôi đã quen với mô hình kinh doanh khá thân thiện của 500 Startup, nhưng tôi nghĩ rằng tình hình hiện tại sẽ không tốt cho các startup vì những lời khuyên hay quan điểm nhận được từ nhà đầu tư là rất hạn chế.
Trung Quốc đang theo dõi bạn.
Bất cứ ai nghĩ rằng người Trung Quốc đợi sản phẩm có mặt tại thị trường Trung Quốc rồi mới sao chép, thì họ đang mắc sai lầm nghiêm trọng. Trung Quốc sao chép sản phẩm trước khi chúng du nhập vào Trung Quốc từ rất lâu, thường là ngay sau khi họ nghe về sản phẩm – khi sản phẩm mới được ra mắt, khi sản phẩm có người sử dụng, hay khi sản phẩm chỉ mới qua một vòng gọi vốn. Sản phẩm sẽ bị sao chép bởi vì số lượng thông tin du nhập vào Trung Quốc vượt xa số lượng thông tin rò rỉ ra ngoài.
Trung Quốc giống như một miếng mút – nó chờ đợi để hấp thụ những ý tưởng kinh doanh hoàn hảo nhất trên toàn thế giới, đặc biệt là từ Thung Lũng Silicon. Các trang web tương đối mới về tin tức công nghệ chuyên dụng như 36Kr, Huxiu, ifanr,iheima, cũng như trang web đã tồn tại khá lâu như CSDN thường xuyên đăng tin gốc cũng như dịch một lượng bài viết rất lớn từ nước ngoài. Trên thức tế, tôi còn nhớ rất nhiều lần mình đọc tin với bản dịch tiếng Trung trước khi đọc được bản tin gốc tiếng anh (nhờ Wechat public account đấy! Tốc độ lấy tin tức ở Trung Quốc nhanh đến mức chóng mặt.
Vì vậy, nếu bạn là một doanh nghiệp ở một nước phát triển và bạn dính vào một vụ tai tiếng (đặc biệt nó liên quan đến báo giới), hãy tin chắc rằng chúng đang được bàn tán ở Trung Quốc, và có nhiều khả năng nó sẽ được mổ sẻ và thêm bớt để phù hợp với thị hiếu người đọc. Hầu hết người ta sẽ nhận ra phiên bản copy của các sản phẩm và hầu hết chúng sẽ không tồn tại được, nhưng một số ít, chẳng hạn như Uber lookalike, thì vẫn tồn tại và phát triển.
Và Trung Quốc đang tìm đến bạn
Bên cạnh việc theo dõi, các nhà đầu tư và doanh nhân Trung Quốc còn đi nước ngoài thường xuyên. Innospring là incubator xuyên quốc gia Trung Quốc – Hoa Kỳ đầu tiên. Innovation Works đã có mặt tại San Francisco, Cheku Cafe có cửa hàng ở khu vực Bay Area và GMIC Silicon Valley đang thu hút vài nghìn người tham dự mỗi năm. Các doanh nghiệp và nhà đầu tư Trung Quốc thường xuyên đi nước ngoài. Họ đi thành từng nhóm (chủ yếu đến Thung Lũng) để tìm hiểu và kết nối.
Trong khi tôi ra nước ngoài rất nhiều lần vì trụ sở chính nơi tôi làm việc là Mountain View – khung cảnh đẹp như tranh vẽ, nơi tổ chức sự kiện lý tưởng, là địa điểm mà nếu bạn không đến sẽ hối tiếc – vẫn đang có rất nhiều doanh nghiệp ra nước ngoài vào mỗi quý. Những chuyến đi này đã trở thành mô hình kinh doanh đối với một số nhóm nhà đầu tư cá nhân, họ quảng bá việc này như là một lợi ích quan trọng cho các thành viên trong nhóm. Cách đây một năm, một số nhà đầu tư thường xuyên đến Hoa Kỳ đã có một chiến dịch nhằm mục đích khởi động phong trào này trên Wechat, được tổ chức bởi PreAngel để kêu gọi cộng đồng cam kết đóng góp $100,000 cho một ngôi nhà ở South Bay (với các tiện ích công nghệ hiện đại nhất và thêm vào đó là ô tô Tesla).
So sánh một cách khách quan với giá nhà ở Bắc Kinh, thì ngôi nhà với ba bốn phòng ngủ này là một món hời. Căn hộ này được vận hành theo hình thức “sở hữu kỳ nghỉ”, được thuê bởi Airbnb, lợi nhuận phát sinh sẽ được trả cho nhà đầu tư như cổ tức. Tôi không biết ý tưởng đócó trụ nổi hay không, và tôi hoài nghi về giá trị thực sự của những “tour du lịch” này, nhưng thiết nghĩ, nếu tôi không được sinh ra ở Trung Quốc, và được nuôi dưỡng ở Thung lũng Silicon như một “công chúa”, cũng có thể tôi cũng làm điều tương tự. Tôi biết bạn đang nghĩ gì – “Những nhận xét đáng giá đấy, nhưng những điều này có khiến bạn trở thành một nhà đầu tư giỏi không?” Tôi thích nghĩ như thế. Tôi sẽ không tiết lộ bất kỳ thông tin bảo mật hay nhạy cảm nào, nhưng tôi sẽ rất vui để chia sẻ rằng năm nay có thể được coi là một năm thành công của tôi.
Tôi đã hai lần gây vốn thành công ở Series A, tôi đã không mong đợi nhiều đến thế, và theo tôi được biết thì sẽ không có sự cố nào xảy ra. Tôi dành phần lớn thời gian ở Bắc Kinh, nhưng thường xuyên đến Thượng Hải, Thâm Quyến, Hong Kong và Đài Bắc. Tôi vẫn quan sát những accelerators đang mọc lên, và tôi biết mô hình này (và do đó tôi biết kết quả) sẽ rất khác với những gì tôi thấy ở 500 Startups ở California (và Mexico), và vì vậy tôi hỗ trợ tư vấn cho các cấp quản lý accelerator và các công ty. Thỉnh thoảng, tôi vẫn liên hệ trực tiếp với các cơ quan chính phủ, mặc dù, tôi chủ yếu hưởng lợi một cách gián tiếp hệ quả từ các chính sách dành cho startup, chẳng hạn như không gian sự kiện miễn phí và thù lao cho dịch vụ miễn phí mà tôi cung cấp.
Tôi dành nhiều thời gian truyền đạt cho các doanh nghiệp về tầm quan trọng của việc kết hợp hiệu quả một nhóm nhà đầu tư cá nhân để đem lại giá trị. Hy vọng rằng ý tưởng này sẽ sớm được thực hiện. Tôi sẽ xem xét nghiêm túc những sản phẩm nhái tinh vi và có đầu tư nhưng nói chung tôi tìm kiếm cơ hội ở những mô hình kinh doanh ít hấp dẫn hơn, xuyên quốc gia (những doanh nghiệp mà chúng tôi có thể thêm vào những giá trị khác biệt), và quản lý vốn hiệu quả, ví dụ như doanh nghiệp chuyên dịch vụ logistics, hay dịch vụ giữ người.
Tôi cố gắng giúp đỡ các” nhóm du lịch học tập” được đề cập ở trên tại Thung lũng Silicon theo cách tốt nhất có thể, tôi luôn online trên WeChat, nơi có nhiều groupchats từ nhà đầu tư (nhiều nhất là từ 50 đến 250 thành viên được tuyển chọn gắt gao) và những tài khoản về công nghệ truyền thông công cộng cực kì hữu ích, có cả nguồn thông tin mang đậm chất hệ sinh thái mở, đang phát triển mạnh mẽ tại Hoa Kỳ. Và trong một năm nữa, tôi hy vọng sẽ có thêm một vài startup danh mục đầu tư của mình, và có nhiều bài học hơn để chia sẻ với các bạn.
